Γράφει ο Αμετανόητος
Επειδή σε αυτό το blog έχω γράψει πολλές φορές ότι σε όλα τα πανεπιστήμια του κόσμου και ειδικά στην Αμερική μελετάνε κατά κόρον Marx (ενώ στα δικά μας είναι ταμπού και casus belli) αποφάσισα να μεταφράσω ένα σύντομο, σχετικά νέο άρθρο, από το blog του Harvard Βusiness Review σχετικά με αυτόν τον άσχημο γενειοφόρο που στοιχειώνει ακόμα τον πλανήτη μας…
Και επειδή όπως έλεγε ο J.K.Gallbraith στο Γαλλικό περιοδικό «Le Nouvel Observateur» το 2006, λίγο πριν πεθάνει, «…δεν είμαι Μαρξιστής αλλά δεν θα διέθετα καμία αξιοπιστία ως ερευνητής αν δεν είχα μελετήσει τον Μαρξ στην πορεία της οικονομικής ιστορίας…» θα ήμουν και εγώ αναξιόπιστος ως σχολιαστής ή αρθογράφος αν δεν έδινα μεταφρασμένο έστω ένα άρθρο περί τούτου…
Και επειδή δεν είναι καθόλου λίγα και αμελητέα τα Πανεπιστήμια παγκοσμίως που μεταδίδουν το Καπιταλιστικό Ιδεώδες, (και μάλλον συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο…) που προώθησαν εξίσου καλά με το Πανεπιστήμιο του Σικάγο και τους εμπνευστές του, τον Νεοφιλελευθερισμό…θεώρησα καλό να το κάνω τώρα, που ΟΛΟΙ βλέπουμε ότι η «ιστορία» κάπου δεν πάει καλά…
Και αξίζει κάποιος να διαβάσει εντελώς συνοπτικά γιατί ο Μarx θα είναι πάντα επίκαιρος.Και ειδικά όσο η κρίση θα θεριεύει…Οχι όμως γιατί τόλμησε να το πεί ένας φιλόσοφος σαν τον Σαρτρ.Οχι από μαρξιστικά χείλη ή από τον…ριζοσπάστη αλλά από αμιγώς καπιταλιστικά μυαλά μέσα στο Κάστρο,τον Ιερό χώρο του Καπιταλισμού,το Αμερικάνικο πανεπιστήμιο και τα διάφορα “madeinusa” forums…
Επειδή όμως δεν πίστεψα ποτέ στον Φ.Φουκουγιάμα και στο σχετικό του βιβλίο «το τέλος της Ιστορίας» αλλά πάντα συμφωνούσα με την άποψη ότι «…η Ιστορία επαναλαμβάνεται τη μία φορά σαν τραγωδία και την άλλη σαν φάρσα…» θα πώ στους αισιόδοξους, ανίκητους Ελληνες που δεν το βάζουν ποτέ κάτω και ετοιμάζονται για τη καινούρια αντίσταση τους σε αυτήν την αχαρακτήριστη εξουσία, ότι εδώ στην Ελλάδα η Ιστορία όχι μόνο δεν «τελείωσε» αλλά δείχνει πιά το πρόσωπο της Φάρσας…
Η φάση της Τραγωδίας έχει ήδη περάσει από την Ελληνική γή.
Είχε δίκιο ο Marx;
Σε περίπτωση που έχετε πάει στον Άρη (ή ακόμα γυρίσατε από τις διακοπές), εδώ υπάρχει μια εκπληκτική ιδέα που «κλωθογυρίζει» τον τελευταίο καιρό: μπορεί να «μένει κάτι» τελικά στην κριτική του Μαρξ για τον καπιταλισμό μετά από όλα αυτά.
Τώρα, προτού «σεληνιαστείτε» και με πιάσετε από το μπράτσο, και πρωταγωνιστήσετε στη σύλληψη ενός πολίτη, και με οδηγήσετε κατευθείαν μέσα στο πλησιέστερο γραφείο του FBI, αναφωνώντας “Δείτε αυτόν τον ύποπτο καλοστεκούμενο καστανό τύπο, έχει κουμουνιστική κάρτα!” Παρακαλώ σημειώστε: Δεν είμαι, όχι. Είμαι πιστός οπαδός του καπιταλισμού (ως εκ τούτου, ο τίτλος του βιβλίου μου, «The New Capiatlist Manifesto:Building a Disruptively Better Business»)
Ωστόσο, θεωρώ – και μετά την ανάγνωση των μελαγχολικών, θλιβερών πρωτοσέλιδων κάθε μέρα, για να μην αναφέρουμε ότι πρέπει να ελέγξετε τον αποταμιευτικό λογαριασμό της σύνταξής σας, το σπίτι σας, την δουλειά, την οικονομία, την κοινωνία, και του μέλλοντος σας τον τελευταίο καιρό, -στοιχηματίζω ότι το κάνετε και εσείς – ότι η ευημερία, όπως την ξέρουμε, μπορεί να κάνει τον γύρο νωχελικά, στο λαμπερό εσωτερικό χείλος του μπουρμπουληθροειδή ορίζοντα, σε περιπτώσεις μαζικής υπεργαλαξιακής μαύρης τρύπας. Και όταν πρόκειται να κάνεις πολλά για να το αποφύγεις αυτό (ο καινούριος φίλος σου σε χαιρετά, «διπλή βουτιά»), τότε, το «status quo» είναι λίγο πολύ έξω από επιλογές, έξω από ιδέες, και ο χρόνος τελειώνει (ε,νομίζω ότι μία”Υπερ-Επιτροπή” του Κογκρέσσου καταδιώκεται από λομπίστες…την ίδια ιδέα δεν έχετε και εσείς στον εγκέφαλό σας ?).
Ως εκ τούτου, να μου επιτρέψετε για μια –δύο παραγράφους. Τώρα, παρακαλώ σημειώστε: Αυτό είναι ένα εξαιρετικά διχαστικό θέμα, και με το "είχε δίκιο ο Μαρξ;" Δεν εννοώ :"ο κομμουνισμός είναι το λαμπρό μέλλον της ανθρωπότητας, αδελφοί μου στα όπλα (Και είμαι αρχηγός σας -!!!)". Γιατί, βέβαια, νομίζω ότι είχαμε πολλές αναγκαστικές διαδηλώσεις ότι δεν ήταν. Αντίθετα, θέλω να πω: «Υπήρχε ίσως μία-δύο μικρές διοράσεις σε διαγνώσεις του Μαρξ για τις ασθένειες του βιομηχανικού καπιταλισμού “.
Ας πάρουμε τη μεγάλη κριτική του Μαρξ, του βιομηχανικού καπιταλισμού, ένα προς ένα. (και «με καυστικό τρόπο», δεδομένου ότι είμαι μακριά από έναν μαρξιστή οικονομολόγο, είναι απολύτως εφικτό, οι γρήγορες, οι «αποσπασματικές» περιγραφές μου, δεν θα είναι και πολύ επιθυμητές).
Εξαθλίωση. Ο Μαρξ υποστήριξε ότι ο καπιταλισμός θα εξαθλίωνε τους εργαζομένους: εννοούσε ότι η εργασία θα είναι «εκμετάλλευση» – όχι μόνο σε μια καθαρά ηθική έννοια, αλλά και σε πολύ περιορισμένη οικονομική : ότι οι πραγματικοί μισθοί θα μειωθούν, και τις συνθήκες εργασίας θα επιδεινωθούν περαιτέρω. «Πέφτει μέσα» ο Μαρξ στο ζήτημα αυτό; Θα έλεγα αρκετά: Οι μισθοί σε πολλές προηγμένες οικονομίες – ιδίως, στις πιο καθαρές καπιταλιστικές, με την χρηματιστηριακή έννοια – έχουν αποτύχει να συμβαδίζουν με την παραγωγικότητα όχι για χρόνια, αλλά εδώ και δεκαετίες. (ο μέσος όρος των μισθών των ΗΠΑ έχει παραμείνει στάσιμη για περίπου 40 χρόνια .) Σε μακροοικονομικό επίπεδο, το μερίδιο του εισοδήματος της εργασίας έχει μειωθεί δραματικά, ενώ η μερίδα του λέοντος της αύξησης έχει συγκεντρωθεί σε εκείνους στην κορυφή .
Κρίση. Την ώρα που οι εργαζόμενοι πληρώνονται όλο και λιγότερο, ο καπιταλισμός θα είναι επιρρεπείς σε χρόνιες, αέναες κρίσεις Υπερπαραγωγής – γιατί δεν θα έχουν τα μέσα να αγοράσουν ή να επενδύσουν σε αρκετά αγαθά για να κρατήσει ο καπιταλισμός τη «ροή» της οικονομίας. Όπως το έθεσε ο Μαρξ, ήταν πιθανό να είναι "η φτώχεια στη μέση αφθονία". Πώς τα «πάει» ο Μαρξ στο ζήτημα αυτό; Καθόλου κακά, θα έλεγα: τις τρεις τελευταίες δεκαετίες έχουν όντως χαρακτηριστεί από την παγκόσμια κρίση για το τι θα μπορούσαμε να πούμε απερίφραστα Υπερπαραγωγή (σκεφτείτε: πολύ μικρή ζήτηση και «κυνηγάς» πάρα πολλά αντικείμενα μιας χρήσης, με αποτέλεσμα τη μαζική παγκόσμια κρίση του χρέους, καθώς εξαφανίζεται η μέση τάξη που επωμίστηκε όλο και περισσότερο χρέος για να αντισταθμίσει τη στασιμότητα των πραγματικών μισθών.)
Στασιμότητα. Εδώ είναι η πιο αμφιλεγόμενη – και η πιο περίεργη – πρόβλεψη του Μαρξ. Καθώς οι οικονομίες παραμένουν στάσιμες, το πραγματικό ποσοστό του κέρδους θα πέσει. Πώς αυτό το ποσοστό κέρδους θα κρατηθεί ψηλά; Με μια πρώτη ματιά, φαίνεται να έχουν εντελώς απαξιωθεί: τα εταιρικά κέρδη έχουν σπάσει την οροφή και έχουν μπεί στη στρατόσφαιρα. Αλλά σκεφτείτε το ξανά, με οικονομικούς όρους: η πρόβλεψη του Μαρξ αφορούσε «πραγματικό κέρδος», όχι τους μυστήριους αριθμούς που σερβίρονται από «φασουλομετρητές», και αναμασώνται με γούστο από τους «Αναλυτές». Όταν εξετάσεις αυτούς τους όρους, ο Μαρξ μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει πεί : αν και εταιρείες εμφανίζουν νόμιμα ονομαστικά κέρδη, θα πρότεινα μια σημαντική συνιστώσα, του ότι το «κέρδος» είναι τεχνητό, το οποίο έχει κερδηθεί από τη μεταφορά της Αξίας, αντί για τη δημιουργία του (απλά ρωτήστε Mega-Τράπεζες, Μεγάλες εταιρείες Ενέργειας, ή μεγάλες εταιρείες Φαγητού). Το έχω ονομάσει αυτό «λεπτή αξία» και ο Michael Porter το έχει περιγράψει ως αποτυχία για τη δημιουργία «κοινής αξίας».Αντικαταστήστε το "μείωση των πραγματικών κερδών" με το «συρρίκνωση της πραγματικής αξίας» και είναι ανάλογη με το αυτό που ο Tyler Cowen και εγώ έχουμε ονομάσει Μεγάλη Στασιμότητα (αν και είναι casus belli για εμάς, και γι ‘αυτό διαφέρει σημαντικά από τον όρο του Μαρξ).
Αποξένωση. Οταν οι εργαζόμενοι έχουν διαχωριστεί από την αποτέλεσμα της εργασίας τους, ο Μαρξ υποστήριξε, ότι η αίσθηση της αυτοδιάθεσης συρρικνώθηκε, αποξενώνοντας τους από την αίσθηση της έννοιας, του σκοπού, και της εκπλήρωσης. Πώς τα πάει ο Μαρξ στο ζήτημα αυτό; Θα έλεγα αρκετά καλά: ακόμα και οι πιο αυτοαποκαλούμενοι ανθρώπινοι σύγχρονοι χώροι εργασίας, με όλες τις ανέσεις για τα «πλάσματα», είναι προμαχώνες της συντριβής των οστών, ανιαροί χώροι και σου ρουφούν την ψυχή, που γεμίζουν με θλιβερές συναντήσεις, μελαγχολική εργασία και χωρίς στόχους, που είναι,λίγο πολύ, αποξένωση. Εάν η εφίδρωση που σας προκαλούν οι γραμματοσειρές πάνω στο φόντο σε μια παρουσίαση του PowerPoint για τη μέγα-μόχλευση της εξαγοράς μιας γραμμής του σχεδιασμού μωρουδιακών πανών, είναι το πορτρέτο της σύγχρονης «εργασίας»,τότε φωνάξτε με και θα στοιχημάτιζα με τους περισσότερους από εσάς -αποξενωμένους: απεμπλοκή, ηθικό, χωρίς κίνητρα , χωρίς έμπνευση, και όπως επαληθεύτηκα ως στωικός Ζεν Μάστερ είστε αναγκασμένοι να παρακολουθήσετε ένα ατελείωτο σήριαλ των Κάουμποϋς καιτων Εξωγήινων .
Ψευδή συνείδηση. Σύμφωνα με τον Μαρξ, μια από τις πιο ολέθριες πτυχές του βιομηχανικού καπιταλισμού ήταν ότι οι προλετάριοι δεν θα ξέρουν καν ότι είναι θύματα εκμετάλλευσης – και θα μπορούσαν να «γιορτάζουν» ακόμη και με αυτούς τους παράγοντες πίσω από την εκμετάλλευσή τους, σε ένα είδος ιδεολογικού Συνδρόμου της Στοκχόλμης, ότι απέκρυψε και παραποιεί τις σχέσεις εξουσίας μεταξύ των τάξεων. Πώς τα παέι ο Μαρξ στο ζήτημα αυτό; Εσύ θα μου πεις. Θα επισημάνω απλώς: Ο μεγαλύτερος ιδιώτης-εργοδότης της Αμερικής είναι η Wal-Mart. Ο δεύτερος μεγαλύτερος εργοδότης της Αμερικής είναι της McDonald.
Φετιχισμός των εμπορευμάτων. Ενα αντικείμενο-φετίχ είναι κάτι παραπάνω από ένα σύμβολο: πιστεύουμε ότι όντως συμβολίζει πραγματικά την εξουσία που το σύμβολο αντιπροσωπεύει (όπως ένα είδωλο, ή ένα τοτέμ με μαγικές ιδιότητες). Ο Μαρξ υποστήριξε ότι βάσει των κανόνων για τη βιομηχανική εποχή του καπιταλισμού, τα εμπορεύματα έγιναν «αξιοσέβαστα φυλαχτά», που λατρεύονταν μέσω συναλλαγών και μέσω ανταλλαγών, διαποτισμένη με μυστικιστικές δυνάμεις που τους δίνουν εγγενή αξία – και να επισκιάζεται η αξία της ανθρώπινης εργασίας, από τους ανθρώπους που έχουν εργαστεί πάνω τους στην πρωταρχική παραγωγή. Είναι μια από τις πιο λεπτές αποχρώσεις και έννοιες του Μαρξ. Έχει «πάλι επιφοίτηση»;
Φετιχισμός των εμπορευμάτων. Ενα αντικείμενο-φετίχ είναι κάτι παραπάνω από ένα σύμβολο: πιστεύουμε ότι όντως συμβολίζει πραγματικά την εξουσία που το σύμβολο αντιπροσωπεύει (όπως ένα είδωλο, ή ένα τοτέμ με μαγικές ιδιότητες). Ο Μαρξ υποστήριξε ότι βάσει των κανόνων για τη βιομηχανική εποχή του καπιταλισμού, τα εμπορεύματα έγιναν «αξιοσέβαστα φυλαχτά», που λατρεύονταν μέσω συναλλαγών και μέσω ανταλλαγών, διαποτισμένη με μυστικιστικές δυνάμεις που τους δίνουν εγγενή αξία – και να επισκιάζεται η αξία της ανθρώπινης εργασίας, από τους ανθρώπους που έχουν εργαστεί πάνω τους στην πρωταρχική παραγωγή. Είναι μια από τις πιο λεπτές αποχρώσεις και έννοιες του Μαρξ. Έχει «πάλι επιφοίτηση»;
Και πάλι, απλώς θα επισημάνω κοινωνίες που στην έξαλλη επιδίωξη του «περισσότερα», του «μεγαλύτερα», του «ταχύτερα», του «φθηνότερα», του «πιο άσχημα», του «τώρα», είτε πρόκειται για τους ναούς του λιανικού εμπορίου στην Αμερική, τα τεράστια εμπορικά κέντρα, είτε για τους στασιαστές του Λονδίνου κλέβουν, όχι ψωμί, αλλά video games.
Η Κριτική του Μαρξ φαίνεται σήμερα, πιο ηχηρή από ό, τι θα μπορούσαμε να είχαμε μαντέψει. Τώρα, εδώ είναι που εγώ δεν προτείνω: ότι οι συνταγές του Μαρξ για το τι θα κάνουμε με το πιο πάνω ασθένειες ήταν επιθυμητές, καλές, ή ακριβείς. Η Ιστορία, θα «δείξει» αν ήταν κάτι ή τίποτα. Ωστόσο, επειδή τίποτα δεν είναι μαύρο ή άσπρο – και ενώ οι συνταγές του Μαρξ ήταν φτωχές, ίσως, αν είμασταν έτοιμοι να σκεφτούμε διακριτικά, αξίζει τον κόπο να διαχωρίσουμε τις διαγνώσεις του από αυτές τις ασθένειες.
Επειδή η αλήθεια θα μπορούσε απλώς να είναι ότι η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε ιστορικό, γενεαλογικό πρόβλημα, και μαστίζεται από τα προβλήματα που η Ορθοδοξία της δεν περίμενε, δεν είδε να έρχονται, και δεν ξέρει τι να κάνει με αυτά. Ως εκ τούτου, αν θα πάμε να ανατρέψουμε αυτή την κρίση, θα πρέπει να σκεφτούμε έξω από το μεγάλο κατάστημα-κουτί, το McMansion, το αδιέξοδο McJob, το σχέδιο διάσωσης, το σούπερ-μπόνους, και την τιμή της μετοχής.
Το μέλλον της πληρότητας κατά πάσα πιθανότητα δεν θα είναι μαρξιστικό – αλλά δεν θα μοιάζει με το παρόν. Και αν θα πάμε να εντοπίσουμε τις απαρχές του καλύτερου, του πιο σταθερού, του πιο αυθεντικού, του πιο ουσιαστικού, στην ουσία, του πιο Ανθρώπινου Μοντέλου για την Ευημερία, ίσως είναι χρήσιμο να διερευνηθούν – ακόμα και όταν δεν συμφωνούμε μαζί τους – οι κριτικές και οι προφητείες αυτών οι οποίοι το αμφισβήτησαν ήδη από εχθές.
ΥΓ: αξίζει να μπείτε στην σελίδα του HΒR και να διαβάσετε το πρωτότυπο κείμενο αλλά και να δείτε τα σχόλια που έχουν γραφτεί.
HBRBlogNetwork HarvardBusinessReview
ο Umair Haque είναι Διευθυντής του Εργαστηρίου Havas Media και ο συγγραφέας του The New Capitalist Manifesto: Building a Disruptively Better Business. Ίδρυσε επίσης τη Bubblegeneration, μια ημερήσια διάταξη της συμβουλευτικής κοινότητας που διαμόρφωσε στρατηγικές σε όλα τα μέσα και τις βιομηχανίες των καταναλωτών.
* http://en.wikipedia.org/wiki/Umair_Haque#Early_life
Ελεύθερη μετάφραση-αντιγραφή δια χειρός «Αμετανόητου»
Αναρτήθηκε από τον/την olympiada στο 16/9/2011
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου