Μία φωτογραφία, δύο λεζάντες

αντιγράφουμε από το blog  του Νίκου Σαραντάκου

Θα μπορούσα να το βάλω και κουίζ, αλλά τελικά αποφάσισα να μην σας ταλαιπωρήσω. Κοιτάξτε όμως τη φωτογραφία αυτή και προσπαθήστε να μαντέψετε ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι, γιατί έχουν συγκεντρωθεί, πότε περίπου τραβήχτηκε η φωτογραφία. Η σωστή απάντηση -ή ίσως οι σωστές απαντήσεις- δίνονται στη συνέχεια, κάτω από τη φωτογραφία, οπότε μη βιαστείτε να προχωρήσετε αν θέλετε να λύσετε το αίνιγμα.

Είπαμε, δεν θα βάλουμε κουίζ. Να το πάρει λοιπόν το ποτάμι.

Η φωτογραφία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Εικονογραφημένη” του Δ. Βρατσάνου τον Σεπτέμβριο του 1916. Η “Εικονογραφημένη” ήταν ένα ελαφρώς βαρετό (με τα σημερινά τουλάχιστον δεδομένα) περιοδικό ποικίλης ύλης, που έβγαινε στην Αθήνα από το 1904 έως το 1936. Χαρακτηριστικό του ήταν ότι είχε πολλές φωτογραφίες, όπως άλλωστε λέει κι ο τίτλος του. Όπως και σε άλλα περιοδικά, το σαλόνι, δηλαδή οι δυο μεσαίες σελίδες, περιείχε φωτογραφικό ρεπορτάζ από την επικαιρότητα, και το 1916 η επικαιρότητα ήταν ο μεγάλος πόλεμος, που σήμερα τον λέμε Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο -ή, η Ευρωπαϊκή Γιγαντομαχία, όπως τον αποκαλούσε το περιοδικό.

Η Ελλάδα τότε ήταν ακόμα ουδέτερη και διχασμένη. Ο Βενιζέλος είχε μόλις φύγει για την συμμαχοκρατούμενη Θεσσαλονίκη, όπου είχε επικρατήσει -με τη βοήθεια της Αντάντ- το κίνημα της Εθνικής Άμυνας, ενώ στην Αθήνα ο βασιλιάς προσπαθούσε να κρατήσει την Ελλάδα ουδέτερη’ οι επίστρατοι τρομοκρατούσαν τους βενιζελικούς, τους Κρητικούς και τους πρόσφυγες (του πρώτου διωγμού στα παράλια της Μικρασίας) και οι βενιζελικοί στρατολογούσαν εθελοντές και τους έστελναν στη Θεσσαλονίκη, να πάνε να σκοτωθούν στα χαρακώματα του μακεδονικού πολέμου. Κομβικό ρόλο στην οργάνωση της στρατολόγησης έπαιζε ο στρατηγός Λεωνίδας Λαπαθιώτης, ο πατέρας του ποιητή. Λίγο αργότερα, όταν πια τα πράγματα δυσκόλεψαν στην Αθήνα, μαζί με τον Ναπολέοντα ανέβηκαν στη Θεσσαλονίκη και κατατάχτηκαν στον στρατό της Άμυνας.

Θα καταλάβατε λοιπόν ότι οι άντρες της φωτογραφίας είναι εθελοντές, στρατολογημένοι από τον Λαπαθιώτη και τους άλλους βενιζελικούς, έτοιμοι να αναχωρήσουν για τη Θεσσαλονίλη. Η λεζάντα του περιοδικού είναι απροκάλυπτα εχθρική:

ΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΑΙ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΗΣ. Ιδού από τι απαρτίζονται τα στρατεύματα της Εθνικής Αμύνης, τα στρατολογούμενα από τον απόστρατον Λαπαθιώτην και αποστελλόμενα εις ενίσχυσιν των στρατευμάτων του στρατηγού Σαράιγ. Παιδάκια, μαθητούδια γυμνασίου, που θα τραπούν εις άτακτον φυγήν εις το πρώτον άκουσμα του τηλεβόλου, χωρίς να έχουν ιδέαν του πολέμου, ελκυσθέντα από την λάμψιν του αφθόνως σκορπιζομένου χρυσού.

Τη φωτογραφία αυτή μου την έστειλε ο αγαπητός φίλος Γιώργος Ζεβελάκης, που έχει πλουσιότατο αρχείο και που ξέρει ότι ενδιαφέρομαι για κάθε τι σχετικό με τον ποιητή Ναπολέοντα Λαπαθιώτη και τον πατέρα του Λεωνίδα. Μου κίνησε την περιέργεια και ψάχνοντας στα ηλεκιτάπια μου, διότι τυχαίνει να έχω κι εγώ αρχείο της Εικονογραφημένης, βρήκα την ίδια φωτογραφία. Την ίδια φωτογραφία αλλά… με άλλη λεζάντα!

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΑΣ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΗΣ. Ιδού από τι απαρτίζονται αι καθ’ ημέραν αναχωρούσαι διά το Βαλκανικόν μέτωπον πολυπληθείς ομάδες των στρατιωτών της “Εθνικής Αμύνης”. Παιδιά εύρωστα, με όλην την ζωτικότητα της φυλής και το άδολον πατριωτικόν αίσθημα, έσπευσαν να υπερασπισθούν τα εδάφη της κατά της εισβολής του βαρβάρου εχθρού, με την ορμήν των πρώτων νεανικών ετών και την αυτοθυσίαν και αυταπάρνησιν που υπαγορεύει το αγνόν Ελληνικόν αίσθημα, που βσσιλεύει εις τας καρδίας των.

Τα ανίδεα μαθητούδια τώρα έγιναν εύρωστα παιδιά με την ορμή της νιότης, που δεν ελκύονται όπως πριν από το χρήμα αλλά διαπνέονται από αυτοθυσία και αυταπάρνηση! Αλλά πώς είναι δυνατόν εγώ να έχω την υμνητική λεζάντα κι ο Ζεβελάκης τη χλευαστική; Τελικά, αφού το ψάξαμε, διαπιστώσαμε, όχι χωρίς έκπληξη, ότι τα χρόνια εκείνα το περιοδικό Εικονογραφημένη έβγαινε σε δύο εκδόσεις. Μια εβδομαδιαία, φιλοβασιλική και ολοένα και περισσότερο εχθρική προς τον Βενιζέλο, και μια μηνιαία, φιλοβενιζελική -αν και χωρίς επιθέσεις κατά του βασιλιά. Δεν το έχω διερευνήσει βαθύτερα, αλλά το πιθανότερο είναι πως ο καημένος ο εκδότης κατάφερνε έτσι να ελίσσεται ανάμεσα στις Συμπληγάδες, να εφαρμόζει την σοφή παροιμία επιβίωσης: Και στον κλέφτη ψωμί και στον χωροφύλακα χαμπέρι. Βέβαια, επειδή και τα δύο έντυπα έβγαιναν στην Αθήνα, η μηνιαία έκδοση διακόπηκε μετά τον Νοέμβριο του 1916, όταν έγιναν τα Νοεμβριανά και ακολούθησε ένα οχτάμηνο στυγνής επιστρατικής τρομοκρατίας εναντίον των βενιζελικών. Και όταν οι γαλλικές λόγχες επέβαλαν το 1917 τον Βενιζέλο στην εξουσία και το κράτος ενοποιήθηκε ξανά, έπαψε να βγαίνει η εβδομαδιαία έκδοση!

Επομένως, ανάλογα με τον σχολιασμό η φωτογραφία παίρνει άλλο νόημα: τη μια δείχνει λιοντάρια, την άλλη κοτόπουλα. Ομολογώ ότι δεν έχω ξαναδεί ανάλογο παράδειγμα.

Αλήθεια, εσείς τι είδατε στη φωτογραφία; Άπραγα, φοβισμένα μαθητούδια ή ρωμαλέα, ορμητικά νιάτα;

                                              Αναρτήθηκε από τον/την sarant στο 10 Σεπτεμβρίου, 2011